1. Знайдзіце разгорнуты адказ на наступнае пытанне: Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму.
Складзіце да яго тэзісны план (тэзісы дзеяслоўнага ладу). Узор выканання гл. у Дататку.
Білінгвізм на тэрыторыі Беларусі
Білінгвізм на тэрыторыі Беларусі ўзнік даўно. Ужо ў перыяд ВКЛ існавала беларуска-царкоўнаславянскае двухмоўе. Калі польская мова з’явілася ў краіне пачало складвацца беларуска-польскае двухмоўе. Калі ж беларускія землі ўвайшлі ў склад Расійскай імперыі, шырока развіваецца беларуска-рускае двухмоўе. Такім чынам, моўная сітуацыя на Беларусі ў пэўныя гістарычныя перыяды характарызавалася як шматмоўная. Сучасная моўная сітуацыя на Беларусі характарызуецца суіснаваннем і выкарыстаннем беларускай і рускай моў і можа быць вызначана як беларуска-рускае двухмоўе. Побач з беларуска-рускім двухмоўем на тэрыторыі Беларусі ў месцах сумеснага пражывання беларусаў з палякамі, літоўцамі, латышамі, украінцамі існуе беларуска-польскае, беларуска-літоўскае, беларуска-латышскае, беларуска-ўкраінскае двухмоўе. Для небеларускага насельніцтва яно мае характар польска-беларускага, літоўска-беларускага, латышска-беларускага і г. д. Паколькі ў гэтых раёнах функцыянуе і руская мова, можна гаварыць, напрыклад, пра мясцовае беларуска-польска-рускае і г.д. шматмоўе. Сёння і беларуская, і руская мовы выкарыстоўваюцца ў большасці важнейшых сфер, аднак у колькасных адносінах пераважае ўсё ж руская. Мова з’яўляецца галоўнай адзнакаю і сімвалам нацыі. Яна – генетычны код нацыі, яна яднае мінулае з сучасным, праграмуе будучыню і забяспечвае быццё нацыі ў вечнасці.
Тэзісны план:
1. З даўніх часоў у Беларусі існаваў білінгвізм, які змяніў сваю форму ў залежнасці ад пэўнага гістарычнага перыяда. 2. Зараз у Беларусі існуе і выкарыстоўваецца беларуская і руская мова. 3. Побач з рускай мовай можна заўважыць і іншыя мовы: украінская, польская, літоўская, латышская. 4. Сёння больш выкарыстоўваецца руская мова.
Купалле святкуюць яшчэ з часоў язычніцтва. Праўда, тады яго адзначалі ў перыяд летняга сонцастаяння, калі быў самы доўгі дзень, і прырода дасягала найвышэйшага росквіту. Калі на Русі і ў іншых мясцінах прынялі хрысціянства, царква прымеркавала святкаванне Купалля да сёмага ліпеня - дня нараджэння Івана Прадцечы. Святкаваць пачалі ў ноч з шостага на сёмае ліпеня. Удзень дзяўчаты збіралі розныя зёлкі, сушылі, каб захаваць іх як цудадзейныя лекі, плялі вянкі і варажылі на вадзе. Ноччу збіраліся каля кастра, вадзілі карагоды, танцавалі, скакалі праз агонь. Фантазія людзей нарадзіла легенду, згодна з якой апоўначы з шостага на сёмае ліпеня ў гушчары лесу зацвітае папараць-кветка, якая можа даць чалавеку празорлівасць і неабмежаваную сілу, вечную маладосць, здольнасць разумець мову раслін і жывёл. Гэтая легенда нарадзілася вельмі даўно, калі думалі, што ўсялякая расліна павінна ўтвараць кветку, а ад яе насенне, каб прадоўжыць свой род на зямлі.
3. Падбярыце з галіновага навуковага часопіса фрагмент артыкула па спецыяльнасці і перакладзіце яго на беларускую мову (0,5 старонкі ліста фармату А4, шрыфт Times New Roman 14 пт, інтэрвал 1.0). Напішыце рускі і беларускі варыянты тэксту. У перакладзеным беларускім тэксце падкрэсліце словы-тэрміны іншамоўнага паходжання. Карыстаючыся слоўнікам, дайце тлумачэнні 10 з іх. Узор выканання гл. у Дататку.
Супермощные компьютеры
В 2014 году одновременно несколько групп ученых создали компьютерные чипы, способные, вероятно, произвести новую техническую революцию. Это исследователи из Стэнфордского университета, создавшие чип Neurocore, группа из Гейдельбергского университета с чипом HICANN и исследователи IBM Research — чип TrueNorth. Все эти творения, подобно нашему мозгу, оснащены множеством «нейронов» и «синапсов», поэтому способны показывать ошеломляющие результаты при столь же ошеломляюще малом энергопотреблении (чипы, созданные до этого, могли выполнять сверхсложные задачи, однако энергия, которую они потребляли при этом, в тысячи раз превышала энергозатраты, используемые человеческим мозгом при аналогичных задачах).
В основном к таким задачам относятся те, за которые ответственно правое полушарие нашего мозга, — обработка сенсорных сигналов от многочисленных датчиков и распознавание образов. Отметим, что с задачами левого полушария (ответственного за аналитическое мышление) успешно справляются обычные компьютеры.
Naked Science
Супермагутныя камп'ютары
У 2014 годзе андачасова некалькі груп вучоных стварылі камп'ютарныя чыпы, здольныя, верагодна, вырабіць новую тэхнічную рэвалюцыю. Гэта даследчыкі з Стэнфардскага універсітэта, якія стварылі чып Neurocore, група з Гейдэльбергскага універсітэта з чыпам HICANN і даследчыкі IBM Research - чып TrueNorth. Усе гэтыя творы, падобна нашаму мозгу, аснашчаны мноствам «нейронаў» і «сінапсаў», таму здольныя паказваць ашаламляльныя вынікі пры гэтак жа ашаламляльна малым энергаспажыванні (чыпы, створаныя да гэтага, маглі выконваць звышскладаныя задачы, аднак энергія, якую яны спажывалі пры гэтым, у тысячы разоў перавышала энергазатраты, якія выкарыстоўваюцца чалавечым мозгам пры аналагічных задачах). У асноўным да такіх задачам ставяцца тыя, за якія адказна правае паўшар'е нашага мозгу, - апрацоўка сэнсарных сігналаў ад шматлікіх датчыкаў і распазнаванне вобразаў. Адзначым, што з задачамі левага паўшар'я (адказнага за аналітычнае мысленне) паспяхова спраўляюцца звычайныя камп'ютары.
Naked Science
1. Чып - мікраэлектроннае прылада - электронная схема адвольнай складанасці (крышталь), вырабленая на паўправадніковай падкладцы (пласціне або плёнцы) і змешчаная ў неразборный корпус, або без такога, у выпадку ўваходжання ў склад мікразборкі. 2. Камп'ютар - ўстройства або сістэма, здольнае выконваць зададзеную, выразна пэўную змяняную паслядоўнасць аперацый. 3. Тэхничная рэвалюцыя - перабудова тэхнічных асноў матэрыяльнай вытворчасці на аснове ператварэння навукі ў вядучы фактар вытворчасці. 4. Энергаспажыванне - выкарыстоўвальны расход электрычнай энергіі. 5. Энергія - скалярная фізічная велічыня, якая з'яўляецца адзінай мерай розных формаў руху і ўзаемадзеяння матэрыі, мерай пераходу руху матэрыі з адных формаў у іншыя. 6. Энергазатраты - выдаткі, выкарыстанне энергіі для атрымання якой-лібо прадукцыі. 7. Датчык - сродак вымярэнняў, прызначанае для выпрацоўкі сігналу вымяральнай інфармацыі ў форме, зручнай для перадачы, далейшага пераўтварэнні, апрацоўкі або захоўвання, але не паддаецца непасрэднаму ўспрыманню назіральнікам.
4. Перакладзіце словы на беларускую мову і суаднясіце іх з пэўным стылем, запоўніўшы табліцу.
Стыль Навуковы прыгоннае права, лічнік, магнітны зарад; Публіцыстычны маладзёжная палітыка, у сувязі з цяжкім становішчам, называны далей, экалагічная катастрофа, навакольнае асяроддзе, чорнае крыло Чарнобылю; Афіцыйна-справавы фінансавыя інвестыцыі, кампенсацыя за водпуск, забяспечваецца права на абарону, забяспячэнне аховы і абароны аўтарскіх праў; Мастацкі рухаючыя сілы гісторыі, індывідуальнасць аўтара, харізматычны лідэр, гістарычны лёс, пераплятаецца многімі ніцямі, маральная халера; Размоўны жылі-былі, маленькі- прымаленькі, хвалько, карова языком злізала, абое рабое, бялявы, трымаць камень за пазухай, бабуля, прыг-скок.
Индивидуальность автора, историческая судьба, переплетается многими нитями, обеспечение охраны и защиты авторских прав, молодежная политика, черное крыло Чернобыля, финансовые инвестиции, крепостное право, хвастун, корова языком слизала, два сапога пара, в связи с тяжелым положением, белобрысый, держать камень за пазухой, именуемый в дальнейшем, движущие силы истории, харизматичный лидер, числитель, компенсация за отпуск, бабуля, магнитный заряд, обеспечивается право на защиту, жили-были, экологическая катастрофа, маленький-премаленький, прыг-скок, нравственная холера, окружающая среда.
5. Напішыце анатацыю на артыкул па спецыяльнасці, змешчаны ў галіновым навуковым часопісе, фрагмент з якога перакладзены ў заданні №3. Узор выканання гл. у Дататку.
Артыкул з часопісу Naked Science прысвечаны даследаванню навукоўцаў Стэнфардскага універсітэта, навукоўцаў Гейдельберского універсітэта і вучоных IBM Research, якія стварылі чыпы, здольныя выконваць многія фунуціі і задачы. Паказана, што дадзеныя чыпы працуюць як мозг чалавека, пры гэтым выдаткоўваюць малаю колькасць электраэнергіі. Галоўная вартасць гэтых чыпаў - магчымасць выконваць задачы галаўнога мозгу, якія адносяцца да правага паўшар'я. Навука ў XXI стагоддзі дасягае магутных вышынь і дасягненняў у сферы камп’ютарнай дзейнасці.
6. Перакладзіце на беларускую мову і пастаўце ў форму роднага і давальнага склонаў наступныя выразы:
1. неправильная дробь - няправільны дроб; 2. дуга - дуга; 3. три ратифицированных договора – тры ратыфікаваных дагавора; 4. четыреста пятьдесят шесть аудиторий – чатырыста пяцьдзесят шэсць аўдыторый.
Склон Родны Давальны няправільнага дробу няправільнаму дробу дугі дузе трох ратыфікаваных дагавораў тром ратыфікаваным дагаворам чатырохсот пяцідзесяці шасці аудыторый чатырохстам пяцідзесяці шасці аўдыторыям
7. Карыстаючыся слоўнікам безэквівалентнай лексікі, выпішыце 10 адзінак, патлумачце іх значэнне. Вусна падрыхтуйце адказ на пытанне пра асаблівасці беларускай лексічнай сістэмы.
8. Напішыце службовую запіску аб неабходнасці паляпшэння матэрыяльна-тэхнічнай базы арганізацыі.
Генеральнаму дырэктару ТАА «Электра» Громаву К.А.
СЛУЖБОВАЯ ЗАПІСКА У сувязі з пагаршэннем кінематычнай складаючай дынамічнай сістэмы перамяшчэння камп'ютарных указальнікаў (мыш), а таксама са зніжэннем каэфіцыента счаплення паміж тактыльнай прыладай (клавіятура) і пальцамі, прашу купіць 1 літр спірту, для працірання дадзеных прылад. 09.09.2014 Подпіс 9. Напішыце сачыненне-разважанне на прапанаваную цытату, выкарыстоўваючы наступныя сродкі: дзеепрыметны, дзеепрыслоўны звароты, пабочныя канструкцыі, бяззлучнікавыя сказы. Падкрэсліце іх у тэксце. Пажаданы аб’ём працы – ад 10 сказаў. Жыццё нам пастаянна ставіць адзнакі, нягледзячы на ўзрост (В. Іпатава)
Мне здаецца, дадзеную цытату можна зразумець як - жыццё заўсёды ставіць нам свае перашкоды і новыя шляхі, новыя пазнання і дасягненні, менавіта гэта - ацэнкі жыцця. Я думаю, няма чалавека, жыццё якога праходзіць абсалютна шчасліва. Так як у жыцці заўсёды ёсць цяжкасці. Праз іх павінен прайсці кожны. Чалавек, ніколі не выпрабаваўшы ніякіх праблем, перастае быць чалавекам. Ідучы жыццёвым шляхам, мы ўвесь час вучымся. Гэта навучанне немагчыма прайсці тэарэтычна, яго спазнаюць толькі на ўласнай практыцы. Жыццё здаецца складаным, таму што мы не жадаем ўспрымаць яго такім, якое яно ёсць. Чалавек часта бывае незадаволены сваім жыццём, зайздросцячы іншым, бо заўсёды ёсць хто-то прыгажэй, багацей, больш паспяхова, шчаслівей, чым ён сам. Але гэта толькі на першы погляд, так як абсалютна ў кожнага чалавека ёсць сваі праблемы, сваі сакрэты, недахопы. Трэба радавацца проста таму, што ты жывеш, атрымліваць асалоду ад кожнага пражытага дню, бо час сплывае вельмі хутка. Людзі заўсёды імкнуцца пражыць сваё жыццё так, як яны гэтага жадаюць. Мары - гэта выдатна, але існуе мяжа, за якой мараў быць не можа. Бо чалавек павінен марыць пра тое, што ён можа калі-небудзь дасягнуць. Інакш мары разбіваюцца, а на сэрцы застаецца толькі боль. Жыццё можа здавацца страшным, жорсткім, калі не разумееш яго. Чалавечае жыццё цяжкае не толькі з-за фізічнай працы, а і праз працу душэўную. Без апошняй чалавек перастае быць чалавекам. Многія, бегучы за матэрыяльнымі выгадамі, забываюць, што найважнейшае ў жыцці - душэўны спакой. А яго мае толькі той, хто прысвяціў сябе іншым людзям.
ЛІТАРАТУРА
1. http://www.skarnik.by/ 2. https://ru.wiktionary.org/ 3. http://www.classes.ru/all-byelorussian/dictionary-russian-byelorussian2-term-2800.htm 4. http://mova.na.by/mova/hramatyka_ru.html 5. http://naked-science.ru/article/top/samye-vazhnye-nauchnye-dostizh 6. Адамовіч, Я. М. Беларуская мова. – Мінск, 1987. 7. Баханькоў, А. Я. Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы. – Мінск, 1994. 8. Гіруцкая, Л. А. Беларуская мова (прафесійная лексіка). – Мінск, 2005. 9. Беларуская мова: прафесійная лексіка / Ф. С. Шумчык – Мінск, 2013 10. Самабытнае слова (слоўнік беларускай безэквівалентнай лексікі) / І. Шкраба – Мінск, 1994 11. Наўроцкая І. В. Электронны вучэбна-метадычны комплекс па дысцыпліне “Беларуская мова: Культура маўлення” / І. В. Наўроцкая– Мінск, 2013. 12. Электронны вучэбна-метадычны комплекс па дысцыпліне “Беларуская мова. Прафесійная лексіка”. / Аўтары: Л.А. Бондар, Н.Г. Вайніла, М.А. Галянок, Т.П. Дапіра, С.В. Ламака, Л.А. Пятроўская, Ю.А. Сцепанчук / Пад рэд. Ю.А. Сцепанчука. – Мінск.: Электронная бібліятэка БДУІР, 2006. 13. Беларускі арфаграфічны слоўнік / пад рэд. А. А. Лукашанца. – Мінск, 2010. 14. Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі. – Мінск, 2008.
